Tại sao sư tăng đều mang họ Thích?

Lê Anh Minh

Đạo An 道 安 (312-385) là học giả Phật giáo kiệt xuất đời Đông Tấn (317-420). Ông sinh tại huyện Phù Liễu 扶 柳 thuộc Thường Sơn 常 山 (nay là huyện Ký 冀 , tỉnh Hà Bắc 河 北 ). Bấy giờ chiến tranh loạn lạc, ông còn bé đã sớm mất cha mẹ, nên được một người anh họ nuôi dưỡng. Lên bảy tuổi, ông bắt đầu đọc sách; 15 tuổi đã thông ngũ kinh và chuyển sang học Phật. Năm 18 tuổi, ông xuất gia ( Cao Tăng Truyện nói ông xuất gia năm 20 tuổi). Năm 335, ông theo học cao tăng Phật Đồ Trừng 佛 圖 澄 (232-348) ở Nghiệp Đô 鄴 都 (nay là huyện Lâm Chương 臨 漳 tỉnh Hà Nam 河 南 ). Sau khi Phật Đồ Trừng mất,

ông thay Phật Đồ Trừng giảng Phật pháp.

Để lánh nạn lửa binh, ông bỏ Hà Nam đến Hộ Trạch 濩 澤 (nay là huyện Lâm Phần 臨 汾) ở Sơn Tây. Không lâu sau đó, năm 355, ông cùng sư Pháp Thải 法 汰 lập chùa trên ngọn Hằng Sơn trong rặng Thái Hàng. Huệ Viễn 慧 遠 (334-416) bấy giờ 21 tuổi, đến đây xuất gia. Do chiến loạn, Đạo An đưa Huệ Viễn cùng với khoảng 400 đệ tử khác đi Tương Dương (bấy giờ còn thuộc Đông Tấn, tương đối yên bình), lập chùa và trú tại đó 15 năm. Thời gian này ông giảng pháp, dịch kinh rất nhiều. Trong thời gian tại Tương Dương (365-380), chính ông đầu tiên chủ trương thống nhất đổi họ của sa môn là Thích 釋 (Śākya). Cao Tăng Truyện (quyển 5) chép: «Sơ Nguỵ Tấn sa môn y sư vi tính cố tính các bất đồng. An dĩ vi đại sư chi bản mạc tôn Thích Ca, nãi dĩ Thích mệnh thị.» 初 魏 晉 沙 門 依 師 為 姓 故 姓 各 不 同 .安 以 為 大 師 之 本 莫 尊 釋 迦 .乃 以 釋 命 氏 (Đầu đời Nguỵ và đời Tấn các sa môn lấy họ theo thầy, nên các họ khác nhau. Đạo An cho rằng các đại sư ai mà chẳng tôn kính Thích Ca,

bèn đặt họ Thích [cho sa môn]).

Trước đó, các sa môn lấy họ của thầy, như họ An 安 của sư gốc An Tức 安 息 (Parthia), họ Chi 支 của sư gốc Nguyệt Chi 月 支 (Indoscyth), họ Trúc 竺 của sư gốc Ấn Độ, họ Vu 于 của sư gốc Vu Điền 于 闐 (Khotan hay Kustana), họ Khang 康 của sư gốc Khang Cư 康 居 (Soghdiana), họ Bạch 帛 của sư gốc Quy Tư 龜 滋 (Kucha), v.v...
Đối với người Trung Quốc, việc đổi họ (cả đời lẫn đạo) không phải là vấn đề tầm thường, nhưng Đạo An đã làm được, chứng tỏ ảnh hưởng của ông hết sức lớn.
Năm 379, Phù Kiên sai Phù Phi đánh Tương Dương, và rước Đạo An về Trường An; lúc này Đạo An 67 tuổi. Tại Trường An trong khoảng bảy tám năm, ngoài việc giảng kinh, ông chủ yếu tổ chức ban phiên dịch kinh Phật rất quy mô. Ông là một trong những nhà Phật học áp dụng phương pháp cách nghĩa 格 義, tức là dùng Lão-Trang và Kinh Dịch để phụ giảng Phật học; nhưng về sau ông bỏ phương pháp này. Trứ tác của ông hiện nay không còn nhiều. Ông là một trong những người sớm nhất lập mục lục các kinh Phật bằng Hán ngữ, được gọi là Tổng Lý Chúng Kinh Mục Lục 綜 理 眾 經 目 錄 ,

thường gọi tắt là An Lục 安 錄 (mục lục của Đạo An).

Tham khảo:
Trung Quốc Phật Giáo do Hiệp Hội Phật Giáo Trung Quốc biên soạn, Đông Phương Xuất Bản Trung Tâm, Thượng Hải, 1996, tập 2, tr.20-26.
Erik Zürcher, The Buddhist conquest of China, Leiden, 1970, tr.189, 281, 425.

Thư Viện 1      4   5

Bủu Minh Ðàn.Trang Web Phục Vụ Nhơn Sanh Miễn Phí.Webmaster Trương Ngọc An