Thái cực đồ giải Thánh nhân hữu dĩ kỳ thiên hạ hậu thế ,nghi lưu cầu nguyên bất vong kỳ bổn ,cố lập tượng thùy từ ,tự chi viết vô cực nhi thái cực ,thị vị mạc tri kỳ cực nhi cực ,phi tư ý sủy độ khả tri dã 。Diệc phi vị thái cực chi tiên hựu hữu vô cực dã ,thái cực bổn vô cực dã ,đạt giả đãn vu nhi tự thượng trứ ý ,tự nhiên kiến chi dã 。Thích thị sở vị :lịch kiếp chi tiên minh diệu bổn 。Tức thử ý dã 。Lão tử sở vị :tượng đế chi tiên 。Diệc vị thử dã 。Đại điên vân :hoàn thức giá cá yêu ?Thiên địa bất năng dụ kỳ đại ,nhật nguyệt bất năng dụ kỳ minh ,thu lai tiểu giả vô nội ,phóng khai đại giả vô ngoại ,thử phi thái cực chi diệu hồ ?Phản cùng chư kỷ ,vô cực nhi thái cực tức hư hóa thần dã ,vật chi đại giả chung hữu biên tế ,duy thần chi đại ,chu lưu vô phương hóa thành thiên địa ,vô hữu gia yên 。Do kỳ diệu hữu nan lượng ,cố tự chi viết :“thần ”thần dã giả , vô cực chi chân hồ ! tri thân tâm tức lưỡng nghi dã ,dương biến âm hợp nhi sanh thủy hỏa mộc kim thổ , ngũ hành thuận bố tứ thời hành dã 。 giả ,lưỡng nghi chi biến dã 。Lưỡng giả ,nhị dã 。Bất ngôn nhị nhi ngôn lưỡng giả ,hà dã ?Lưỡng giả phối hợp chi vị dã ,hợp tắc hữu cảm ,cảm tắc biến thông dã ,dương biến âm hợp ,âm dương cảm hợp nhi sanh ngũ hành dã 。Thiên nhất sanh thủy ;địa nhị sanh hỏa ;thiên tam sanh mộc ;địa tứ sanh kim ;thiên ngũ sanh thổ thử ngũ hành sanh sổ dã 。Ngũ hành vận hóa cơ giam bất dĩ ,tứ thời hành nhi bách vật sanh yên 。Dĩ thân ngôn chi ,thân tâm lập nhi tinh khí lưu hành ,ngũ tạng sanh nhi ngũ thần cụ hĩ 。Thiên nhất sanh thủy ,tinh tàng vu thận dã ;địa nhị sanh hỏa ,thần tàng vu tâm dã ;thiên tam sanh mộc ,hồn tàng vu can dã ;địa tứ sanh kim ,phách tàng vu phế dã ;thiên ngũ sanh thổ ,ý tàng vu tì dã ,ngũ hành vận động nhi tứ đoan phát hĩ 。Đạt thị lý giả ,tắc năng tùy thời biến dịch dĩ tòng đạo dã 。 Ngũ hành chi sanh dã ,các nhất kỳ tính . Ngũ hành các nhất kỳ tính giả ,vị ngũ hành các cụ nhất thái cực dã 。Ngũ hành sanh sổ các dĩ ngũ sổ gia chi ,tức thành sổ dã 。Thiên nhất sanh thủy gia ngũ ,địa lục thành thủy dã ;địa nhị sanh hỏa gia ngũ ,thiên thất thành hỏa dã ;thiên tam sanh mộc gia ngũ ,địa bát thành mộc dã ;địa tứ sanh kim gia ngũ ,thiên cửu thành kim dã ;thiên ngũ sanh thổ gia ngũ ,địa thập thành thổ dã ,thị vị ngũ hành các cụ ngũ hành dã 。Tiền văn vị ngũ hành nhất âm nhất dương dã ,âm dương nhất thái cực giả ,ngôn kỳ thể dã .Thử vị ngũ hành các nhất kỳ tính giả ,ngôn kỳ dụng 。Ngôn kỳ thể ,tắc ngũ hành đồng nhất thái cực ;ngôn kỳ dụng ,tắc ngũ hành các cụ nhất thái cực dã 。Ngôn kỳ thể phản bổn hoàn nguyên dã ,ngôn kỳ dụng thiết thi chi nghiễm dã .Thể giả nghịch sổ dã ,dụng giả thuận sổ dã ,nghịch sổ tri kỳ sở thủy ,thuận sổ tri kỳ sở chung 。Tri thủy nhi bất tri chung ,tắc bất năng trí nghiễm đại ;tri chung nhi bất tri thủy tắc ,bất năng tẫn tinh vi 。Nguyên kỳ thủy ,tắc hồn hồn luân luân ,hợp hồ vô cực ;thôi kỳ chung ;tắc sanh sanh hóa hóa vận hồ vô cùng ;nghịch thuận tương tu ,tắc thủy chung bất nhị ;hiển vi vô gian ,tắc tính lý dung thông , thị vị thể dụng kiêm nhi hợp đạo dã 。 vô cực chi chân ,nhị ngũ chi tinh ,diệu hợp nhi ngưng . Vô cực chi chân giả ,nguyên thần chi diệu ứng dã 。Nhị ngũ chi tinh giả ,ngũ hành chi diệu hợp dã 。Diệu hợp nhi ngưng giả ,tác thành vạn hữu dã 。Đại tai vô cực chi chân dã ,tiên thiên chi tổ ,thái ất chi căn ,tam nguyên chi mẫu ,chúng diệu chi tôn ,thượng hạ bất biến ,cổ kim thường tồn .Thiên đắc chi xác nhiên nhi định vị ,địa đắc chi vẫn nhiên nhi lập hình 。Kiền định vị nhi vạn vật tư thủy ,khôn lập hình nhi vạn vật tư sanh 。Chí tai nhị ngũ chi tinh dã ,phi hữu phi vô ;phi trọc phi thanh ;hoảng hoảng hốt hốt ;yểu yểu minh minh ;diệu hồ vô thể ;hợp hồ vô luân ;thiên địa do chi nhi lập vị ;nhật nguyệt do chi nhi vận hành ;nhất khí do chi nhi dung hóa ;vạn vật do chi nhi sanh thành 。Nhân chích tri thụ thiên địa chi sanh ,nhi bất tri thụ khí vu vô cực chi chân ;nhân chích tri lập thiên địa chi trung ,nhi bất tri lập hình vu nhị ngũ chi tinh .Vô cực chi tinh nhi bất biến ,thần bất túc dĩ hóa khí ;nhị ngũ chi tinh bất diệu hợp ,khí bất túc dĩ biến hình .Dục luyện kỳ thần tất tiên bảo chân ,dục cố kỳ hình tất tiên bảo tinh ,chân tinh bất tiết ,khí cố thần linh ,hình thần câu diệu dữ đạo hợp chân ,thánh nhân chi năng sự tất hĩ 。 phong tương bạc dã ,cấn vi tị đoái vi khẩu ,sơn trạch thông khí dã ,thử hình thể chi bát quái dã 。Nhược dĩ tính tình ngôn chi ,kiền khôn thân tâm dã ,khảm li tinh thần dã ,chấn đoái hồn phách dã ,cấn tốn ý khí dã ,bát quái thành liệt thần hành hồ kỳ trung hĩ ,hữu vô giao nhập nội ngoại cảm động ,chư duyên vạn lự tự thử xuất hĩ ,phi nhất thân chi vạn vật hồ ?Dịch hệ vân :thiên địa nhân ôn vạn vật hóa thuần ,nam nữ cấu tinh vạn vật hóa sanh ,chánh vị thử dã 。Thiên địa sanh thành vận hóa bất tức ,vạn vật sanh sanh hóa hóa nhi vô cùng dã ,giả vạn vật chi thái cực dã 。 nhi vạn sự xuất hĩ . Thiên vị hồ thượng ,địa vị hồ hạ ,nhân vật vị hồ trung 。Thiên địa vạn vật phụ mẫu ,nhân vu vạn vật tối linh giả ,đắc kỳ trung hòa chi chánh ,cố thần dữ đạo hồn hồn luân luân nhất nhi bất li dã 。Thiên địa thiết vị dịch hành hồ kỳ trung ,tức thân tâm lập nhi thần hành hồ kỳ trung hĩ 。Thiên nhân sơ bất gian ,nhân tự dĩ vi tiểu hà dã ?Cái do bất tri kỳ nguyên dã ,thôi kỳ bổn nguyên nhân chi vị sanh chi tiên ,bão dưỡng vu thái sơ ,thuần thuần toàn toàn vị thường tu di li dã 。Nhân chi kí sanh ,khí biến hữu hình ,hình sanh khí tụ ,thần phát tri hĩ 。Bổn nguyên linh giác chi chân ,tức vô cực chi chân dã 。Ngũ khí cảm động chân cơ diệu ứng ,phát vu ngoại dã 。Tinh cảm vu nhĩ vị chi thính dã ,địa lục thành thủy dã 。Thần cảm vu khẩu vị chi ngôn ,thiên thất thành hỏa dã 。Hồn cảm vu mục vị chi thị ,địa bát thành mộc dã 。Phách cảm tị vị chi khứu ,thiên cửu thành kim dã 。Ý cảm vu thân vị chi động ,địa thập thành thổ dã 。Chân cơ nhất phát tà chánh phân ,vạn sự tự thử xuất hĩ ,nhược phục hữu nhân thu thập thân tâm ,tiêu khiển tình thức tụ ngũ toàn tam ,bão nguyên thủ nhất ,thu thị phản thính giam khí điều tức ,ngoại cảnh vật lệnh nhập ,nội cảnh vật lệnh xuất ,nhất khí quy hư tiềm thần nhập tịch ,hựu khởi hữu thiện ác chi phân dã ?Chí vu bão nhị ngũ chi tinh ,hàm thái hòa chi dịch ,phục vô cực chi chân ,tạo hư vô chi vực ,thị vị phản bổn hoàn nguyên ,quy căn phục mệnh 。Ngọc thiềm viết :phụ mẫu vị sanh dĩ tiền ,tẫn hữu vô cùng hoạt lộ ,thân tâm bất động chi hậu ,phục hữu vô cực chân cơ .Kỳ tư chi vị dư ! Thánh nhân định chi trung chánh nhân nghĩa giáo dã 。Trung chánh giả ,nhân tính dã ,nhân nghĩa giả ,thiên tính chi phát dã .Quán thiên sung địa ,oát vận xu cơ .Tịch nhiên bất động thể vật vô vi ,viết trung ;thản bình mạch trực ,nhu thuận đại phương ,an thường chủ tĩnh ,ứng vật vô cương ,viết chánh ;khắc kỷ phục lễ ,phổ tể bác thi ,thành toàn ủy khúc ,tiếp vật vô tư ,viết nhân ;xuất xử ngữ mặc ,cảm ứng tùy thuận ,lợi kỷ lợi nhân ,dữ vật vô căng ,viết nghĩa ;trung dã giả ,thiên hạ chi đại bổn dã ;chánh dã giả ,thiên hạ chi chí thường dã ;nhân dã giả ,thiên hạ chi đại công dã ;nghĩa dã giả ,thiên hạ chi chí hòa dã 。Văn ngôn viết :lợi giả ,nghĩa chi hòa dã 。Hựu viết :lợi vật túc dĩ hòa nghĩa 。Thị tri nhân nghĩa ,tiến tu đức nghiệp chi yếu dã ;trung chánh giả ,cùng lý tẫn tính chi yếu dã 。Trung chánh nhân nghĩa bao la thiên địa ,quỹ chi tự vạn loại 。Dĩ chi tu thân ,tắc thân tu ;dĩ chi trì quốc ,tắc quốc trì .Chu toàn tứ hải ,kinh vĩ thiên địa ,cự tế tiêm hồng vô bất cụ bị ,tu tiến quân tử thành năng tam phản trú dạ ,dụng chí bất phân ,ngô kiến kỳ thành đạo dã dịch hĩ . Nhi chủ vu tĩnh lập nhân cực yên Sở vị tĩnh giả ,phi bất động ,nhược dĩ bất động vi tĩnh ,thổ thạch giai khả thánh dã 。Thông thư vân :động vô tĩnh ,vật dã 。Thị vị động trung chi tĩnh chân tĩnh dã 。Lập đông hậu bế tắc nhi thành đông ,vị tĩnh dã 。Nhật nguyệt tinh thần vận hành nhi bất tức ,vị chi bất động khả hồ ?Đông chí nhật bế quan kỳ dân ,dĩ tĩnh đãi động dã 。Thị động trung hữu tĩnh ,tĩnh trung hữu động ,biến hóa chi cơ dã 。Tĩnh cực nhi động thiên tâm khả kiến hĩ 。Tử viết :phục kỳ kiến thiên địa chi tâm hồ 。Thị tri vạn vật chi bổn mạc quý hồ tĩnh ,tĩnh nhi hựu tĩnh ,thần đắc kỳ chánh lý 。Sở dĩ cùng tính ,sở dĩ tẫn dĩ chí vu mệnh ,siêu phàm việt thánh 。Lão tử sở vị thanh tịnh vi thiên hạ chánh 。Đại học vân :định nhi hậu tĩnh 。Nhân sanh dĩ tĩnh giả ,thiên tính dã ,nhược phục hữu nhân dĩ tĩnh lập cơ ,hướng bình thường tiễn lý xử nhiếp động tâm ,trừ vọng tình ,tức chánh khí ,dưỡng nguyên tinh ,tự nhiên vu tịch nhiên bất động trung ,cảm thông vu vạn vật dã 。Nhẫm yêu tắc tĩnh diệc tĩnh ,động diệc tĩnh 。Động nhi ứng vật kỳ thể thường tĩnh ,thị vị chân tĩnh 。Chân tĩnh cửu cửu tắc minh diệu ,minh diệu nhi hậu oánh triệt ,oánh triệt nhi hậu linh thông ,oánh triệt linh thông thập phương vô ngại ,thị vị chí thanh tĩnh dã 。Tâm thanh tịnh tắc thân thanh tịnh định hĩ ,nhất thân thanh tịnh tắc đa thân thanh tịnh ,đa thân thanh tịnh tắc sơn hà đại địa nhất thiết thanh tịnh ,nhất thiết thanh tịnh tắc thiên hạ tương tự chánh 。Kinh vân :nhân năng thường thanh tịnh ,thiên địa tất giai quy 。Thử chi vị dã 。Cổ thánh nhân vân :nhi chủ vu tĩnh lập nhân cực yên ,thử thánh nhân giáo nhân chi công dã ,phi quan phục tri hóa giả ,thục năng cập thử ? quỷ thần hợp kỳ cát hung . Quân tử tu chi cát ,tiểu nhân bội chi hung
Lập nhân chi đạo viết nhân dữ nghĩa . Lập thiên chi đạo viết âm dữ dương ,thiên chi kiền khôn dã ;lập địa chi đạo viết nhu dữ cương ,địa chi kiền khôn dã ;lập nhân chi đạo viết nhân dữ nghĩa ,nhân chi kiền khôn dã ,thị vị tam tài triệu hình ,các cụ nhất thiên địa dã ,các cụ nhất thái cực dã ,các hữu biến hóa dã 。Thôi nguyên kỳ thủy tắc bổn đồng nhất thái cực dã ,phản cùng chư kỷ tam tài chi đạo nhất thân bị hĩ 。Lập thiên chi đạo viết âm dữ dương ,tâm chi thần khí dã ;lập địa chi đạo viết nhu dữ cương ,thân chi tinh phách dã ;lập nhân chi đạo viết nhân dữ nghĩa ,ý chi tình tính dã ,thân tâm ý định ,tam hoa tụ nhi thánh Nguyên thủy phản chung cố tri sanh tử chi thuyết Nguyên kỳ thủy ,tắc vạn vật đồng xuất vu nhất thái cực dã ;phản kỳ chung ,tắc vạn vật phục quy vu nhất thái cực dã 。Phản cùng chư kỷ ,nguyên khí nãi thân chi thủy dã ;nguyên hồ nguyên khí ,tiên thiên nhi sanh hậu thiên nhi tồn ,chu lưu lục hư ;di mãn bát cực ;triệt địa thông thiên ;thấu kim quán thạch ,tam tài do chi nhi lập vị ,thánh nhân thể chi nhi quy căn phục mệnh 。Phản tính chi sơ ,hoảng hốt chi trung ,thiên hòa vạn hợp tự nhiên thành chân ,nhất thiết hữu hình đắc chi tắc sanh ,thất chi tắc vong ,quyển chi tắc tàng vu nhất hào đoan thượng ,phóng chi sung tắc thái hư chi biểu ,bao quát vạn hữu chí đại nan lượng ,nguyên kỳ sở tự tiên hồ phúc tái ,hỗn nhiên thành chân ,thân chi nguyên dã 。Do kỳ thủy vật cường danh viết nguyên khí ,cố thân 。Thử thân nhân khí nhi hữu hình ,hình biến nhi hữu sanh ,sanh biến nhi hữu tử ,sanh giả khí chi tụ ,vạn vật xuất vu cơ giả dã ,tử giả ,khí chi tán ,vạn vật nhập vu cơ giả dã ,xuất sanh nhập tử nhất tụ nhất tán ,tức thái cực động tĩnh chi cơ dã 。Động tất chung vu tĩnh 。Xuất tất chung vu phản ,sanh tất chung vu tử ,cố nguyên thủy phản chung ,cố tri sanh tử chi thuyết dã 。Duy thần mạc trắc kỳ thủy ,mạc tri kỳ chung ,lịch thiên vạn thế nhi bất biến bất dịch ,vô cổ vô kim ,bất sanh bất diệt ,do kỳ bất biến cố năng vận hóa sanh thành ,vô hưu vô tức dã 。Thần dã giả ,thánh nhi bất khả tri chi giả dã 。Đạt thị lý giả ,tĩnh tọa nhi dưỡng thần ,an tẩm dĩ dưỡng khí ,minh tình vu tịch ,tiềm tâm vu cực ,trường sanh cửu thị chi đạo đắc hĩ . Đại tai dịch dã ,tư kỳ chí hĩ . Dịch chi tại thiên hạ vô thời bất biến ,vô thời bất hóa 。Sanh sanh hóa hóa nhi vô cùng giả ,dịch chi diệu dã 。Thần vô phương ,dịch vô thể ,thông thiên hạ chi biến giả ,dịch dã 。Tẫn thiên hạ chi biến giả ,thần dã 。Dịch hệ vân :dịch hữu thái cực thị sanh lưỡng nghi ,lưỡng nghi sanh tứ tượng ,tứ tượng sanh bát quái ,bát quái định cát hung ,cát hung sanh đại nghiệp 。Thái cực giả ,biến hóa chi thủy dã 。Lưỡng nghi giả ,thái cực chi biến dã ,tứ tượng giả ,lưỡng nghi chi biến dã 。Bát quái giả ,tứ tượng chi biến dã 。Cát hung giả ,bát quái chi biến dã 。Lục thập tứ quái vạn sự vạn lý ,nhất thiết hữu tình giai bát quái chi biến 。Thủy chung bất biến giả ,dịch dã 。Do kỳ bất biến ,cố biến dịch vô cùng dã 。Nguyên kỳ thủy dã ,nhất khí sanh vạn hữu 。Phản thị chung dã ,vạn hữu quy nhất vô 。Thủy chung bất biến giả ,thần dã 。Do kỳ bất biến ,cố năng vận hóa bất tức dã 。Tán nhất vô vu vạn hữu giả ,thần dã ,hội vạn hữu quy nhất vô giả ,diệc thần dã 。Thần dã ,dịch dã ,chí hĩ đại hĩ
|