ÐỆ HUYNH
Ðã chung sanh giữ-gìn một giống,
Anh phải thương dắt dẫn đoàn em,
Thuận hòa khuyên chớ tị hiềm,
Nương nhau mà trả ơn trên sanh thành.
Khi tuổi trẻ chẳng đành cách mặt,
Buổi lớn khôn khải đặt nghệ công.
Nên chia chỗ ở, nghiệp, phòng,
Vắng nhau nghĩ đến chạnh lòng nhớ thương.
Ðừng bày chuyện chia đường huynh đệ,
Thương chúng sanh lầm kế nữ-nhi,
Khiến nên huynh-đệ không vì,
Quên ơn cha mẹ nào tri nghĩa tình.
Phân nhơn nghĩa đệ-huynh phai lợt,
Rồi một mình yếu ớt với đời,
Sanh lòng đố kỵ nhiều lời,
Kìa gương bẻ đũa trò thời xét suy.
Quyền huynh thế phụ, tùy phận sự,
Phải biết mà cư-xử cùng nhau,
Anh hòa em thuận một màu,
Anh khôn chỉ dạy em vào đường ngay.
Rủi cha mẹ chẳng may sớm khuất,
Thì anh em hiệp sức lo lường,
Nhớ cha mẹ buổi trần dương,
Thấy em mà chạnh nghĩ thương đến già.
Khi ương-yếu chung hòa chớ nệ,
Tùy sự đời lập thế dìu em,
Chí công dạy dỗ khuyên thêm,
Làm em âu phải trọn niềm thương anh;
Ơn cha mẹ sanh thành quá nặng,
Mà ơn anh cũng chẳng nhỏ gì,
Khi mình còn bé đứng đi,
Dắt dìu anh phải giữ nguy té mà!
Vậy em phải xét xa nhơn ngãi,
Dẫu anh em rủi phải bất hòa,
Nghĩa tình đừng để cho xa,
Nhịn nhau đặng vẹn mới là phận em.
Biết trọng nghĩa phải xem phụ mẫu,
Vì thương con khẩn đảo dưỡng nuôi,
Con còn thơ ấu ngậm-ngùi,
Ngày đêm toan liệu tới lui lo lường.
Khi ấm lạnh quá thương thang thuốc,
Buổi ốm đau bó buộc muôn phần,
Thương con mẹ chẳng nệ thân,
Lo cho con mạnh cha gần hụt hơi.
Mà đâu kể mấy nơi dơ thúi,
Chẳng màng thân cặm cụi nuôi con,
Ðến khi đặng thấy vuông tròn,
Là năm bảy tuổi cũng còn chăm nom.
Lo đứa lớn bửa cơm thang thuốc,
Nuôi đứa thơ nào cuộc mặn nồng,
Thương ôi! tay dắt tay bồng.
Ngày đêm chẳng ngớt vợ chồng thường than.
Thấy đứa nhỏ mạnh càng mừng nữa,
Lo búng cơm vú sữa ngày ngày,
Rồi lo cho đứa lớn rày,
Học hành tập tiếng làm tai nghe lời.
Nghe con nói ra lời bập bẹ,
Thì mừng như đặng chén rượu ngon,
Lần lần dạy chỉ cho con,
Biết ăn biết nói lại càng vui thay!
Khi tuổi lớn giồi mài trí hóa,
Cho học hành mới thỏa lòng thương,
Nỗi đem con đến giáo trường,
Thương con không biết bước đường ra sao?
Sợ thầy đánh, nỗi nào bạn học,
Thấy nhỏ theo ghẹo chọc hiếp hành,
Nhưng mong con lập nên danh,
Phải cam bóp bụng dạ đành để đi.
Học hành mỗi trong khi đi đứng,
Cũng như còn lững chững khi thơ,
Áo cơm khuya sớm kịp giờ,
Quyết cho con đặng giựt cờ công danh.
Lo cho trẻ học hành khó nhọc,
Mà biết con chí dốc cùng chăng?
Nên hư cũng cứ gọi rằng:
"Lớn lên lo phận xích thằng định duyên".
Lòng cha mẹ phỉ nguyền một thuở,
Rày đã già nương đỡ cùng con,
Quyết lo lập nghiệp vuông tròn,
Ðể cho trẻ đặng nước non phỉ lòng.
Rủi già yếu còn mong chi đặng,
Lo khi mình mạng vắn xa trần,
E con nhỏ lớn chẳng cần,
Sanh lòng ngổ nghịch chia phần phá hư.
Mới than vãn khắc khư từ tiếng,
Khuyên con nên nhớ chuyện cha truyền,
Sau dầu cha đến Cửu-tuyền,
Mấy con ở lại tính chuyên nghiệp nghề.
Ðừng chia rẻ phu-thê huynh-đệ,
Rán gắng công lập thế nuôi nhau...
Thương ôi đến tắt hơi nào,
Mà còn kêu trẻ dặn trao sự đời.
Nay đã biết thế thời bước khổ,
Công mẹ cha biết độ ngằn nào?
Làm con phải biết dồi dào,
Làm em phải biết trên cao huynh tình.
Nhớ ơn nặng dưỡng sinh dạy dỗ,
Nỡ lòng nào ái mộ bất hòa,
Phiền anh nghĩ nhớ mẹ cha,
Lời xưa trăn-trối xét ra nỡ nào?
Hiếu chí kỉnh ơn cao phụ mẫu,
Ðể chí hòa rọi dấu đệ huynh,
Trò ôi! Xét lấy giữ gìn,
Làm em chớ khá phân tình chị anh.
Nào đến sự xuân xanh phu phụ,
Cha mẹ đà ký chú căn duyên,
Dẫu chi cũng vẹn chữ nguyền,
Ðừng lòng tham phú phụ hèn chẳng nên.
Ơn cha mẹ chưa đền đáp đặng,
Mà gây oan gia nặng chi nào!
Vợ chồng dầu phải khó vào,
Chia vui sớt nhọc để trao gánh nồng.
Chớ đặng cá quên công lưới bủa,
Ðừng đặng chim ná lựa bẻ đi,
Vợ chồng đương buổi khuynh nguy,
Trăng cao gió chẳng lay gì ánh trăng.
Chớ gọi phải hung hăng chẳng nể,
Mà linh hồn cha mẹ thảm sầu,
Ðã đành kiếp sống gió câu,
Nhưng thân thê tử dãi-dầu chi phai.
Trò nghĩ kỹ giồi mài tâm chí,
Sửa cho nên nghĩa khí vẹn toàn,
Sửa nhà đạo đức nghiêm trang,
Rồi ra sửa thế mới an đó là.
Muốn gieo chữ cọng hòa thế giới,
Thì trò tua giữ cái tâm điền,
Ðệ huynh Thầy đã dạy truyền,
Tiếp lời bằng hữu Ðào-Viên kết tình.
Thi:
Kết tình bằng hữu khá nương nhau,
Tình ấy xét ra thật đáng cao,
Sanh tử chi nài thân khó nhọc,
Ðinh ninh lời hẹn trước cùng sau.